Jak pracować z serią

Komunikacyjnie

Zdarzają się studenci, którzy uczą się języka obcego tylko po to, by móc rozumieć teksty; są i tacy, którzy uczą się, by poznać struktury gramatyczne nowego języka, a naukę słownictwa traktują przede wszystkim jako trening pamięci. Dla większości jednak uczących się gramatyka i słownictwo nie są celem same w sobie. Ich podstawową motywacją jest zyskanie możliwości skutecznego porozumiewania się w nowym języku. Z myślą o nich podręcznik „POLSKI krok po kroku” został tak napisany, by realizować komunikacyjne podejście w nauczaniu. Co to oznacza w praktyce?

• nie uczymy gramatyki w oderwaniu, ale zawsze dbamy o stworzenie naturalnego kontekstu komunikacyjnego (np. biernik przy okazji zakupów, a miejscownik opisując mieszkanie)
• niejednokrotnie wprowadzamy struktury, które traktujemy wyłącznie leksykalnie - kiedy na przykład pojawiają się pytania Skąd jesteś? Gdzie mieszkasz?, nie prezentujemy końcówek dopełniacza i miejscownika, a jedynie upewniamy się, że zadbaliśmy, by każdy student potrafił na nie odpowiedzieć
• ćwiczeniom automatyzującym ustnym dajemy pierwszeństwo nad pisemnymi
• zamiast standardowych ćwiczeń gramatycznych proponujemy dialogi do uzupełnienia słowami w odpowiedniej formie każdy element lekcji (ilustracje, dialogi, listy słów, tabelki) traktujemy jako pretekst do mówienia (opisywanie obrazka, odwoływanie się do preferencji i doświadczeń studentów, układanie podobnych dialogów, historii z podanymi słowami, wyjaśnianie reguły gramatycznej itd. stwarzamy pozory komunikacji także podczas sprawdzania tradycyjnych ćwiczeń i zadań domowych (zamiast po prostu odczytywać kolejne zdania, studenci najpierw formułują i zadają sobie nawzajem odpowiednie pytania; w zadaniach typu prawda czy nieprawda zawsze uzasadniają swój wybór itd.)
• do trenowania gramatyki wykorzystujemy gry komunikacyjne
• czas lekcji w maksymalnym stopniu przeznaczamy na mówienie, słuchanie oraz ćwiczenia komunikacyjne; zadania pisemne studenci wykonują przede wszystkim w domu
• każda lekcja albo cykl lekcji w miarę możliwości kończy się zarysowaniem konkretnej sytuacji komunikacyjnej, w której studenci próbują zastosować nowe zagadnienia leksykalne i gramatyczne.

Pamiętajmy, że ucząc komunikacyjnie i tylko po polsku, nie możemy zacząć pierwszej lekcji od pytań, dlaczego kursanci uczą się polskiego, skąd są, czym się interesują... Te pytania muszą zaczekać do momentu, gdy studenci będą potrafili odpowiedzieć na nie po polsku. Jednym słowem ociepleniem atmosfery przed pierwszymi zajęciami będzie nasz uśmiech i dynamiczne wejście w lekcję pytaniem Jak masz na imię?.
Warto też pamiętać, że lepiej rozpocząć kurs od prezentacji (pokazać studentom, że potrafią nawiązać kontakt, przeprowadzić pierwszą konwersację), niż zacząć od wprowadzenia alfabetu i na wstępie onieśmielić ich zawiłościami polskiej fonetyki.

Tylko po polsku

Metoda ta, zanurzając studentów od pierwszej lekcji całkowicie w nowym języku, zbliża proces dydaktyczny do sposobu, w jaki małe dziecko opanowuje swój język ojczysty. Naturalnie wprowadza uczącego się w system języka, pozwala uniknąć podświadomego tłumaczenia z własnego języka na polski (co często prowadzi do używania błędnych konstrukcji), a przede wszystkim od pierwszych momentów nauki mobilizuje do mówienia wyłącznie po polsku.
Wybór tej metody wiąże się czasem z dodatkowymi trudnościami. W sytuacji, gdy dysponujemy niewielką ilością godzin, czas, który poświęcilibyśmy na wyjaśnienie po polsku gramatyki i słownictwa, wolimy przeznaczyć na wprowadzenie nowego tematu. Warto jednak pamiętać, że czas ten nie jest czasem straconym: podczas takiego wyjaśniania uczniowie osłuchują się z językiem, uczą się budować definicje, rozwijają umiejętności w zakresie dedukcji i domysłu językowego. Bywa i tak, że stajemy bezradni wobec oporu studentów, którzy domagają się wyjaśniania gramatyki w swoim języku. Tutaj rozwiązaniem może być maksymalne ograniczenie części teoretycznej na rzecz praktyki. Po wykonaniu szeregu ćwiczeń drylowych studenci często odkrywają, że problem nie jest tak skomplikowany, jak się na początku wydawało.
Ważne jest też, by nauczyciel był konsekwentny i głęboko przekonany o efektywności uczenia po polsku. W stosowaniu tej metody pomoże pamiętanie o kilku zasadach:

• szybko wprowadzamy wyrażenia ułatwiające komunikację na lekcji (Proszę powtórzyć, Co to znaczy? itd.) i konsekwentnie wymagamy ich używania. Dobrze, gdy tablica z tymi zwrotami przynajmniej przez jakiś czas wisi w widocznym miejscu
• na początkowym etapie nauki w skutecznej komunikacji bardzo pomagają internacjonalizmy, np. numer, akcja-reakcja, startować, prezentacja, autoprezentacja, skomplikowane, identycznie, generalnie, profesja, improwizacja. Później jednak stopniowo zastępujemy je bardziej naturalnie brzmiącymi słowami polskimi
• jeśli to tylko możliwe, zamiast wyjaśniać słowa pokazujemy odpowiednie ilustracje
• język ciała jest językiem międzynarodowym i uniwersalnym – warto wypracować sobie stałe gesty, które będą towarzyszyć poleceniom
• pamiętamy o dyscyplinie słownej, zwłaszcza na początku im mniej słów, tym lepiej dla czytelności przekazu; zamiast A teraz proszę w parach przeprowadzić dialog taki sam, jak w ćwiczeniu, mówimy (wskazując na osoby i odpowiednie ćwiczenie) Frank i Tim, Andrea i David – proszę identyczny dialog
• zamiast wyjaśniać reguły bardziej skomplikowanej gry, lepiej po prostu zrobić jeden czy dwa przykłady.